تبریز نیوز
سینا اختری شیشوان
تبریز نیوز
سینا اختری شیشوانتاریخ ارمنستان و رابطه آن با ایرانیان
سال ۵۲۱ پیش از میلاد کتیبه‌های بیستون
نخستین جاییه که نام ارمنستان برده شده
داریوش کبیر شاهنشاه ایران ارمینا رو یکی
از ساتراب های هخامنشی می نامه نامیه که
یک بار دیگه در سنگ نوشته آرامگاه داریوش
یکم در نقش رستم تکرار شده در این ۲۵ قرن
هیچ وقت سرنوشت
ارمنی‌ها و ایرانیان از هم جدا
[
حال ارمنی‌ها هم
جزئی از این قلم رو هست هستند و باید
امانت رو رعایت کنن و به همه رویدادها
برسن برای همین در این ویدیو به تاریخ
رابطه ایران و ارمنستان تا زمان شاه عباس
می‌پردازم به شرکت ارمنی‌ها در انقلاب
مشروطه و ارمنی‌های ایران در دوران معاصر
هم خواهیم پرداخت در ویدیوی بعدی دوستان
عزیزم لایک و کامنت‌های شما در افزایش
بازدید این ویدیو بسیار کمک می‌کنه دریق
نفرمایید بپردازیم به موضوع اگر موافق
باشید نام بومی ارمنستان ارمنستان نیست در
واقع های که در صدا‌های میانی یک افزونه
فارسی ستان هم بهش اضافه شد ستان به معنی
سرزمین تبدیل شد به یاستان البته همه
ملت‌های دیگه اونها رو آرمن یا ارمن
می‌نامیدند نا از نام آرام گرفته شده که
گویا یکی از اخلاف هایک بوده در گذشته
زبان ارمنی رو متخصصان زبانشناسان اروپایی
یکی از زبان‌های ایرانی می‌دونستن
دانشمندان
زبانشناس دوران مثلاً قرن هفدهم و هجدهم و
نوزدهم به شباهت واژگان میان این دو زبان
تمرکز داشتن ولی امروز می‌دونیم که زبان
ارمنی یک شاخه مستقلی از زبان هند و
اروپایی که البته وام واژه‌های ایرانی
بسیاری داره به عبارتی زبان ارمنی هم مثل
زبان‌های ایرانی شاخه متمایزی از یک زبان
مادر عرض کنم خدمت دوستانم که اقتباس زبان
ارمنی از زبان‌های ایرانی بیشتر به پهلوی
اشکانی یا پارتی برمی‌گرده در دوره اشکانی
میان البته تعدادی از نام‌های ارمنی ریشه
در زبان‌های ایرانی هم دارن مثلاً ما یک
اسمی رو داریم به نام زاون به معنی یاری
دهنده یاد زاون قوکاسیان
بخیر استاد ارمنی دانشگاه سوره در اصفهان
که نقد ادبی درس میداد به هر حال یا یک
اسم دیگه‌ی داریم به نام
گورگن یک نام پهلوی در واقع به معنی گ رگ
شجاعه همچنین اسم بسیار مصطلح یرواند مثل
یرواند آبراهامیان که از نام پهلوی گرفته
شده یکی از نامه‌های پهلوی در واقع به
معنی
سریع در ویدیو مسیحیت در ایران گفتم که
ارمنی‌های ایران بیشتر پیروی آیینه
گریگوری هستن یک فرقه ارتودوکس این آیین
گریگوری که در سال ۳۳۰۱ میلادی ایجاد شد
نام اون نام این آیین برگرفته شده از موسس
اونه گریگور مقدس به گفته کشیش گارگی که
یکی از رهبران مذهبی ارامنه است این
گریگور مقدس کسی بوده اهل خراسان پدرش
آناک با پدر اردشیر بابکان یا اردشیر
پاپکان موسس سلسله ساسانی گویا رابت هایی
داشته به هر حال امروز کلیسای جامعی در
غرب ارمنستان وجود داره غرب ارمنستان
امروز نه اون ارمنستان باستانی در غرب
ارمنستان امروز یک کلیسایی هست به نام
اچمیادزین که ساخت اون به ۳۰۳ میلادی
برمی‌گرده این کلیسا رو به عنوان نخستین
کلیسای جامعه در تاریخ مسیحیت می‌شناسند
تغییر مذهب رسمی در ارمنستان به مسیحیت هم
به همون دوره ساسانیان برمی‌گرده توسط
آبکار پادشاه ارمنستان در اون زمان که یک
دودمانی داشته به نام دودمان آرشاک وی که
بر ارمنستان حکومت می‌کرده سلسله‌ای از
نسل و تبار اشکانیان ایران که بهش سلسله
اشکانی ارمنستان هم میگن اونها سه سده بر
ارمنستان حکومت کردن و اصلاً یکی از موارد
مناقشه میان ایران و روم همین ارمنستان
بوده سلسله‌ای که در دوره‌ای رسماً تحت
الحمایه روم قرار می‌گیره بعداً به ایران
می‌پیوندد نشون توسط شاهنشاهی ایران فکر
کنم بهرام گور در سال ۴۲۸ پابرجا بود این
بهرام گورم که می‌دونید ما بهش میگیم
بهرام گور همون بهرام پنجم همون بهرامیه
که اسمش بارها در ادبیات اومده به هر حال
حتماً منظومه خسروی شیرین اثر حکیم نظامی
رو شنیدید که در اون خسرو پرویز شاهنشاه
ایران اسیر عشق شیرین ملکه ارمنستان شده
پیشکار خودش رو برای خواستگاری به
ارمنستان می‌فرسته داستانیه که وقتی خسرو
به وصال شیرین می‌رسه حکومت ارمنستان رو
به شاپور همون پیشکار همون کسی که برای
خواستگاری فرستاده بود به او می‌بخشه اما
بذارید این داستان رو با تاریخ واقعی
تطبیق بدیم به زبان پادشاهی شاپور سوم
ساسانی می‌رسیم که در دوران او لشکرکشی
هایی ساسانیان به ارمنستان انجام می‌دادند
شاپور م تحت تأثیر برخی از خاندان‌های
قدرتمند ارمنستان که ازش حمایت می‌کردن یک
کسی رو از خاندان اشکانی رو به اونجا به
عنوان حاکم می‌ذاره تحت الحمایه مثلاً کسی
به نام خسرو که بخش شرقی ارمنستان رو
این حاکمیت کنه در بخش شرقی حکومت بکنه
یعنی عملاً ارمنستان بین ایران و روم
تقسیم میشه بر اساس همین کشمکش‌ها خسرو از
طرف ایران در مناطق شرقی حکومت می‌کرده
کسی به نام آرشاک از طرف روم در مناطق
غربی حاکم بود بوده بعداً خب خسرو خودش
علیه ساسانیان میشوره بعد از چندی هم خب
همون خاندان‌های قدرتمند ارمنی برادرش رو
برادر این خسرو رو حاکم ارمنستان می‌کنن
در نهایت هم که عرض کردم بهرام پنجم مون
بهرام گور تمامیت حکومت اشکانی ارمنستان
رو از صحنه قدرت خارج می‌کنه در دوران
یزگرد دوم هم یه جنگ کوتاهی یک درگیریهای
کوتاهی می
این روم و ایران درمیگیره نتیجش یک
قرارداد صلحی بین ایران و روم اما دلیل
تمایل بیشتر ارمنیان به روم چی بوده همون
طور که می‌دونید در سال ۳۱۲ میلادی یعنی
یک دهه پس از به رسمیت شناخته شدن و رسمی
شدن دین مسیحیت در
ارمنستان در بیزانس هم در روم شرقی هم
کنستانتین مسیحیت رو به عنوان دین رسمی
امپراتوری انتخاب کرده بود رابطه بین روم
مسیحی و حکومت مسیحی ارمنستان در نتیجه
این تغییرات تقویت میشه در مقابل حکومت
ساسانیان میخواست دین مردم ارمنستان و
تغییر بده و این یکی شدن دین مردم
ارمنستان و دین مردم دشمن تاریخی ایران
یعنی بیزانس خب یک تهدیدی محسوب میشه به
همین دلیل مردم از حکومت ساسانیان ناراضی
[موسیقی]
شدند بعد از حمله سباح اعراب مسلمان هم به
ایران ارمنستان هم مثل بق بی نقاط ایران د
قرن تحت سلطه خلفای راشدین بوده دو قرن
سکوت در مناطق مختلف ایران برقرار شده بود
اما گویا خودمختاری امیرنشین
ارمنی محترم شمرده شد خالد بن ولید
فرمانده لشکرکشی به ارمنستان بود همون
کسیه که قسم خورده بود از خون ایرانیان
جوی خون راه بندازه ۷۰ هزار ایرانی رو قتل
عام می‌کنه و به هر حال گویا با ارمنی‌ها
معامله بهتری انجام میده ارمنی‌ها با
فرماندهی تئ دوروس رشتی که امیدوارم اسمشو
درست تلفظ کرده باشم خب این آقای رشوندی
قبلاً در خدمت امپراتوری روم شرقی در
بیزانس بوده جلوی سباح اعراب رو می‌گیره و
به قول انگلیسی‌ها گس وات ارمنی‌ها همون
معامله‌ای رو با اعراب می‌کنم که قبلاً با
ساسانیان داشتن یعنی عده‌‌ای از سپاه
خودشون رو در اختیار سپاه اعراب قرار میدن
و در عوض استقلال اونها به رسمیت شناخته
میشه به نظر میاد همین تدبیر که موجب میشه
که ارمنستان مسیحی باقی بمونه و مسلمان
نشه مثل بقیه مناطق ایران در دوران پس از
حمله اعراب دود های مختلفی در ارمنستان
باقی موندن حکومت کردن همه مسیحی ارمنستان
هم مثل ایران تحت تهاجم قبایل و گردنکشان
خب قرار می‌گرفت هر چندی تهاجم سلجوقیان
مغول‌ها تیمور هر کسی که به هر حال یک به
اصلا سپاهی جمع کرده بود و میخواست ی
گردنکشی بکنه به ایران ما دست درازی کرده
مزه تیغ تیز تمام این گردن کشا هم به
ارمنستان خورده و در این زمینه هم سرنوشت
بودیم حتی می‌تونم بگم به دلیل مسیحی بودن
و تعصب فرمانروایان سلجوقی و تیموری
ارمنی‌ها زجر بیشتری هم کشیدند اما در
دوران صفوی بود که اونها در ایران باز هم
یک متحد قابل اعتماد پیدا کردند در دورانی
که اون رو می‌تونیم اصر جدید برای ارمن
بدونیم یعنی دوران صفوی افشار و زندیه خب
ارمنستان در ابتدا محل مناقشه میان ایران
و عثمانی بود چندی در دست عثمانی هم قرار
داشت تمام منطقه قفاز جنوبی یعنی گرجستان
و ارمنستان و آران در دوره‌ای در دست
عثمانی بود در دوران
ابتدایی حکومت صفویان اما با آمدن شاه
عباس بزرگ کامل این مناطق تصر رف میشه و
تا آخر هم در دست ایران باقی موند که
بعداً به جنگ ایران و روسیه خواهم پرداخت
که ارمنستان گرجستان و تمام منطقه آران از
ایران جدا میشه اما می‌تونم بگم که
ایرانیان در این دوران هیچوقت پشت سر
ارمنی‌ها رو خالی نگذاشتن برعکس حکام
متعصب عثمانی که بارها در کارنامه خودشون
قتلم ارمنی‌ها و اقلیت‌های دیگه رو دارن
گروه‌های قومی رو دارن گروه‌های مسیحی رو
دارن می‌تونم بگم که ما نسبت به اونها
رواداری روادار بودیم نمی‌تونم بگم که
روادار به اون معنی که امروز مراد هست ولی
نسبی این چیزایی که دارم میگم توجه دارید
دیگه دوران تعصب‌های مذهبی اون زمان قرون
وسطی از قرن چهارم تا چهاردهم میلادی خب
ادامه پیدا می‌کنه یعنی ابتدای تغییرات
زمانی که حکومت صفوی میاد قرون ۱۵۵ و ۱۶ و
در ایرانم خب بعد از حمله اعراب و حتی
همین بعد از صفوی من می‌تونم بگم که تعصب
مذهبی داشتن مردم بسیار جنگ‌های مذهبی شکل
می‌گرفت نسل کشی‌ها بر اساس مذهب شکل
می‌گرفت خودم توجه دارم که نباید اون
دوران رو دوران رواداری بدونم بنده خودم
یک پلی لیستی درست کردم اگر خواستید اون
رو نگاه بکنید به نام تاریخ تنش‌های مذهبی
به هر حال جنگ‌های ایران عثمانی بر سر
قفقاز و ارمنستان و گرجستان از سال
۱۵۳۲ آغاز میشه عثمانیها سرداری داشتن به
نام سنان پاشا جغال عقلی کسی بود که با
۳۰۰ هزار سوار به قفقاز حمله می‌کنه در
تمام دوران سلطان محمد خدابنده این دشت
آرارات نخجوان این مناطق میدان نبرد
نیروهای ایران عثمانی بود جنگ‌هایی که در
اون زمان منتهی میشه به پیمان صلحی به نام
آماسیه شاه تهماسب پایتخت رو از تبریز به
قزوین منتقل می‌کنه چراک تبریز در معرض
تهدید نیروهای عثمانی قرار داشت ممکن بود
که خب اونا با نیروهاش حمله کنن پاتک
بذارن تصرف کنن چراکه یک بار شد و
عثمانیها
خوا این پیمان آماسیه رو یک چند سالی
رعایت کردند ولی در دوران مراد سوم با
لشکری از تاتارها دوباره فیلش یاد
هندوستان کرد فیلش این دفعه یاد ارمنستان
و گرجستان کرد و می‌خواستن از این فطرت
سلطان محمد خداونده استفاده بکنن و مناطق
بیشتری رو هم فتح کنن این سلطان محمد
خداونده هم خب یک شاه تقریباً نابینایی
بود که بیشتر عبادت می‌کرد تا سلطنت نتیجه
اینکه در اون دوران تبریز رو هم عثمانیها
گرفتند سال
۱۵۸۵ سپاه عثمانی وارد تبریز میشه پایتخت
سابق ایران و اون رو تقریباً ویران می‌کنه
ابتدا شهر رو به توپ می‌بندن و پس از تصرف
۷۸ هزار نفر مردم بی‌گناه رو می‌کشند
قتلعام می‌کنند قاضی احمد قومی نامی مثلاً
میگ که هر کسی رو که به چشمشون می‌رسید
اینا به قتل می‌رسونن وقتی هم که دیگه کسی
در خیابان خیابان که حالا در کوی و برزن
دیده نشد از خونه‌های مردم بالا رفتن از
دیوار خونه‌های مردم بالا رفتن به گفته
اسکندر بیگ ترکمان چنان کردند که فریاد و
فغان عطفان و اورات به فلک اسیر رسید یعنی
چی یعنی شروع کردن به کشتن زن کودکان هلاک
کردن چارپایان تجاوز هر کاری که از یک قوم
بربر برمیاد از اون به بعد شروع یک
دوره‌ای رو داریم که دوره فطرت دورانیه که
وضعیت مردم در ارمنستان آذرببایجان
آران گرجستان بسیار بد بوده خانه‌ها همه
ویران شده بودن لشکریان هر جنبنده‌ای رو
کشتار کرده بودن با آمدن شاه عباس کبیر
خب برخی این زن رو می‌برن که شاه عباس
احتمالاً قصد ارمنستان می‌کنه و این مردم
رو نجات خواهد داد تعدادی از اهالی
ارمنستان به دربار پادشاه صفوی میرن تا
شرایط ناگوار خودشون رو براش شهر بدن پیش
از اون هرچند نامه‌نگاری‌های اینها خب
مسیحی بودن دیگه با دولت‌های مسیحی
اروپایی داشتن ولی پاسخی نگرفته بودند نه
دربار ونیز نه دولت‌های لهستان نه دولت
آلمان حتی خود پاپ که باهاش نامه‌نگاری
کردن ولی جوابی از اونها نگرفتند اما شاه
عباس از فرستاده‌ای ارمنی استقبال می‌کنه
شاه صفوی البته سیاست مدار تر از این
حرفاست که مستقیم بخواد با عثمانیها
درگیر بشه توان نظامی عثمانی رو می‌دونست
ابتدا یک قرارداد صلحی باهاشون می‌بنده
ازبک‌ها رو از نواحی شرقی بیرون می‌کنه
و در سپتامبر
۱۶۰۳ به بهانه رفتن به
مازندران پایتخت اون زمان یعنی اصفهان رو
ترک می‌کنه به هر حال کلک زده بود دیگه
میگفت که من میخوام برم مازندران ماهیگیری
کنم میخوام اونجا جوج بزنم اما در عمل خب
راهی تبریز میشه وقتی ارتش سبوی به نزدیکی
تبریز می‌رسه دیگه برای آماده شدن این
اشغال گران عثمانی دیر شده بود خب پیش
قراولان سپاه شاه عباس قبل از اینکه
عثمانیها اصلاً وقت کنن که دروازه‌ها رو
ببندن وارد شهر تبریز میشن مردمم که از
آزار و اذیت عثمانیها به تنگ اومده بودند
به قصد انتقام در کنار سپاه صفوی قرار
می‌گیرند و شاه عباس کبیر در میان پیشواز
تبریزی‌ها
وارد شهر میشه شاه با حمایت مردم به سمت
جلفا حرکت می‌کنه در اونجا در مسیر باز هم
سپاه صفوی خب پذیرایی بی‌نظیری می‌بینه
اما در ایروان نیروهای عثمانی دیگه آماده
بودن زمستان سخت
۱۶۰۳ دوران محاصره ایروان استحکامات
ایروان معروف بوده و یک موضع بسیار قوی به
نیروهای عثمانی میده اما شاه صفوی در بهار
۱۶۰۴ ایروان رو هم فتح می‌کنه این جنگ رو
اما نمیشد ادامه داد نیروهای عثمانی آماده
پاتک بودن در اینجاست که جمعیت زیادی از
اهالی ایروان به همراه سپاه صفوی به ایران
به داخل مرزهای ایران به داخل فلات ایران
کوچ داده میشن برخی به اختیار برخی به
اجبار زمین‌ها سوخته میشه چهارپایان هلاک
میشن اونها ریخته میشه و سپاه عظیم صفوی
به همراه جمعیت فوق‌العاده‌ای از مردم
قفقاز از رود ارس می‌گذرند هدف چه بود این
بود که سپاه عثمانی در راه آزوغ نداشته
باشند و نتونن سپاه صفوی رو تعقیب کنند
اما شاه هدف دیگه‌ای هم داشت یک هدف سیاسی
عرض کنم خدمت دوستانم که ساختار سیاسی و
ارتش صفوی پیش از شاه عباس کبیر خب تحت
کنترل قبایل قزلباش بود قبایلی شیعه مذهب
که از سرزمین عثمانی اومده بودن در واقع
اما چند دستگی این قبایل و موقعیت برتری
که این قزلباش های ترک‌زبان در مقابل مردم
برای خودشون در نظر می‌گرفتن سلسله صفوی
رو دچار تشتت کرده بود ایجاد نیروهای
وفادار قفقازی هدف شاه عباس از این مهاجرت
اجباری بود نیرویی که می‌تونست جایگزین
مناسبی برای دل باشه‌ها باشه و اینها
می‌تونستن موقعیت‌های سیاسی و نظامی رو
تصاحب
[موسیقی]
[موسیقی]
کنن نخستین و شاید معروف‌ترین این نیروها
در همون
دوران کسی بود به نام الله وردی خان یک
سردار گرجی بود خاندان معروفی هم داشت
خاندانی به نام اوندی لازه که از زمان شاه
طهماس با ایران ارتباط داشتند این الله
وردی خان خب به هر حال مأمور انتقال مردم
مردم ایروان به ایران شد کسیه که بعداً در
سپاه شاه عباس سپه سالار ارتش صفوی میشه
نام او یادآور این پل ۳۳ پله که بهش پل
الله وردی خان هم میگن همچنین مدرسه خان
شیراز رو بنا کرد مقبره هم امروز در حرم
امام رضاست رواق الله وردی خان که یک
زمانی
پذیرایی‌تون
انجام میشده در حرم به هر حال برای اینکه
حجم مهاجرت‌ها رو نشون بدم خدمت شما عرض
کنم که در دوران حکومت شاه عباس ۳۰۰ هزار
ارمنی ۱۳۰ تا ۲۰۰ هزار گرجی و دهها هزار
چرکس به مرکز ایران اومدن اینها به مرکز
ایران میان در مناسب مختلف دولتی و نظامی
شوب کار می‌کنن اگر هم که مسلمان میشدند
موقعیت اونها خب تثبیت میشد بر اساس این
سیاسته که شمار حکمرانان محلی قزلباش خب
کاهش پیدا می‌کنه و روابط قزلباشها با
جامعه ایرانی مختل میشه در نهایت هم این
گروه‌های قفقازی جایگزین اکثریت قزلباش
میشن سپاه ۳۷ هزار نفره شاه عباس در اون
زمان که بهش سپاه غلامان خاصه شریفه
می‌گفتند عمدتاً از میان همین‌ها بود همین
مهاجران ارمنی و گرجی و چرکسی بود سپاهی
بود نه بی‌شباهت به سپاه ینی چری در
عثمانی که اونها هم همون طور که می‌دونید
از میون فرزندان پسر گروگان گرفته شده
مسیحی تربیه میشدند که جان نثار سلطان بشن
در پرانتز عرض کنم که پیش از این همین طور
که می‌دونید در دوران شاه اسماعیل اول هم
گرجی ها به داخل فلات ایران اومدن قبلاً
در ویدئویی به گرجی های ایران پرداختم
حضور گرجی ها در ایران در دربار صفوی
انقدر گسترده بود که از میون نه پسر شاه
تماس چار نفر از مادران گرجی سه تن از
مادران چرکسی بودن به هر حال ابوتراب بک
نامی در اون دوران مسئول سکونت رامنه شد
ارمنی‌های که به جامعه ایرانی اومدن مردم
عادی مردم رعیت بیشتر سنگر بودن تاجر بودن
دامدار بودن و همون طور که می‌دونیم در
دوران شاه عباس کبیر ایران شاهد شکوفایی
اقتصادی بود این ارمنی‌ها و این ارمنی‌های
سنگر و تاجر خب نقش داشتند در این شکوفایی
اقتصادی ارامنه در جنوب اصفهان در
منطقه‌ای که به یاد سرزمین ارمنستان جلفا
نامیده شد ساکن شدند برخی در روستای اطراف
اصفهان هم ساکن شدند برخی هم به شیراز
فرستاده شدند ارمنی‌ها گویا بسیار مورد
علاقه شاه عباس بودند شاید به دلیل همون
نوع استقبالی که در راه ارمنستان از او شد
از شاه عباس شد اینجا شما فرمان شاه عباس
کبیر رو می‌بینید برای ساخت کلیسای وانک
ساخت این کلیسا مربوط به سال
۱۶۵۵ میلادی همون طور که می‌دونید وانک خب
تنها یکی از کلیساهای آن دارانه کلیسای
دیگه‌ای هم در اصفهان پیش از کلیسای وانگ
ساخته شدند کلیسای مریم و حاکوب کلیسای
بتلهم کلیسای گئورگ مقدس کلیسای کات
کارینه اینها همه کلیساهایی هستن که قبل
از بانک در اصفهان ساخته شد بعد از مرگ
شاه عباس کبیر ارمنی‌ها از اون آزادی‌هایی
که داشتن به تدریج محروم شدن گرچه تا همین
اواخر هم در دوران رضا شاه هم می‌تونیم
تعداد زیادی از شخصیت‌های شاخص ارمنی رو
در موقعیت‌های نظامی نام ببریم به هر حال
در این سال‌ها مشاغل ارامنه شامل تجارت
بود شامل زرگری بود جواهرسازی بود که
ارامنه به این کارها اشتهار داشتن همچنین
شراب‌سازی که می‌تونم بگم همین امروز هم
با این شغل شریف دعای خیر بسیاری از
مسلمانان رو پشت سرشون دارند در ویدیوی
بعدی به نقش ارامنه در انقلاب مشروطه و پس
از اون خواهم پرداخت دوستان نقد کنید نظر
بدید پیشنهاد بدید بنده استقبال می‌کنم
زیاد ارضی نیست در پناه خرت مواظب خودتون
باشید